دکتری حکمت متعالیه، استادیار هیئت علمی موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
چکیده
وحدت شخصی وجود، مدعای عرفان و حکمت متعالیه است. در این ادعا، کثرت وجودی عالم، انکار شده و ماسوی‌الله به‌عنوان مظاهر و تجلیات حضرت حق پذیرفته می‌شوند. عرفا در ادعای وحدت شخصی وجود، رویکرد شهودی دارند و منکران را به سیر و سلوک دعوت می‌کنند. در عرفان نظری، دلایلی عقلی برای اثبات وحدت شخصی وجود اقامه می‌شود. در حکمت متعالیه نیز پس از طرح تشکیک خاصی، صدرالمتالهین به وحدت شخصی وجود گرایش پیدا کرده و به اثبات آن دست زده است. در رویکرد فلسفی، دلایلی برای اثبات وحدت شخصی اقامه می‌شود که مهم‌ترین آنها عین ربط‌بودن معلول است. این استدلال، دو مقدمه دارد: الف. معلول نسبت به علت، هستی‌بخش وجود رابط است. ب. نمی‌توان از وجود رابط، مفهوم اسمی گرفت. مفهوم موجود، مفهومی اسمی است و ماسوی‌الله به‌دلیل رابط‌بودن، قابلیت انتزاع مفهوم اسمی را ندارند. پس تنها خداوند متعالی است که قابلیت اطلاق عنوان موجودیت را دارد و این یعنی وحدت شخصی وجود. مقدمه اول این استدلال، مورد اتفاق اغلب فلاسفه حکمت متعالیه است، حتی برخی از پیروان حکمت متعالیه، که منکر وحدت شخصی وجودند، مقدمه اول را قبول دارند؛ اما مقدمه دوم نادرست است و این دلیل نمی‌تواند وحدت شخصی وجود را اثبات کند.
)